«آنچه در شوروی دیدم، نه آرمانشهری که مارکس وعده داده بود، بلکه ماشین عظیم و بیروحی بود که فردیت را له میکرد؛ و بزرگترین خطر برای ما، کور شدن در برابر زرق و برق این توهم است.»
این کتاب، با عنوان کامل «سفر به ولایت عزرائیل» که بیشتر با نام «بازگشت از شوروی» شناخته میشود، یکی از مهمترین و جسورانهترین سفرنامههای سیاسی-اجتماعی جلال آل احمد، نویسندهی برجسته و منتقد اجتماعی ایران، است.
این سفرنامه حاصل سفر جلال آل احمد به اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در سال ۱۳۳۳ خورشیدی (۱۹۵۴ میلادی) است. در آن زمان، بسیاری از روشنفکران ایرانی به آرمانهای کمونیستی و نظام شوروی با دیدی مثبت و حتی پرستشگونه مینگریستند. جلال آل احمد که خود پیش از این سابقه عضویت و فعالیت در حزب توده را داشت، با این سفر، به نقد قاطع و رادیکال از واقعیتهای پشت پردهی نظام کمونیستی میپردازد.
مضامین اصلی سفرنامه:
* نقد توتالیتاریسم: جلال آل احمد به جای تمرکز بر پیشرفتهای صنعتی، بر استبداد فکری، سانسور شدید و خفقان حاکم بر جامعهی شوروی تأکید میکند.
* بیهویتی و ماشینزدگی: او زندگی در شوروی را نوعی بیهویتی اجباری میداند که در آن، مردم به ابزاری در خدمت اهداف دولت تبدیل شدهاند و فردیتشان از بین رفته است.
* توهم توسعه: نویسنده به ظاهر فریبندهی شهرها و پروژههای عظیم دولتی اشاره میکند و هشدار میدهد که این زرق و برق نباید روشنفکران ایرانی را از دیدن فقر روحی و اجتماعی درون این سیستم باز دارد.
«بازگشت از شوروی» یک نقطهی عطف در حیات فکری جلال آل احمد و روشنفکری ایرانی محسوب میشود؛ زیرا او با شجاعت تمام، از ایدئولوژیای که زمانی به آن باور داشت، فاصله گرفت و با دیدی بومی و منتقدانه، تجربهی خارجی را به چالش کشید. این کتاب نه تنها یک سفرنامه، بلکه یک بیانیهی سیاسی و هشداری دربارهی غربزدگی و شرقزدگی است.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.